Het spel was zo thematisch dat vrijwel iedereen het er over eens was: Nederlands Verzet – Oranje zal Overwinnen is een bijzonder spel. Maar, wat nog meer bijzonder is dat alle verzetsmensen die in het debuutspel van Marcel Köhler voorkomen, ook nog écht hebben bestaan.
Een zeer uitgebreid gesprek met Marcel Köhler is terug te luisteren in aflevering 56 van de Speloptafel-podcast. Die vind je hier.
Voor het interview ontvangt Köhler me in zijn woonkamer, in een klein plaatsje in de het Groene Hart van Zuid-Holland. De dozen staan opgestapeld. Een deel daarvan was speciaal uitgezocht met allerlei prototypen van Oranje zal Overwinnen. “Het is voor mij ook alweer een tijdje dat ik deze heb gezien”, zegt hij lachend.
Aan het spel is in totaal zeven jaar gewerkt en het kent wel een bijzondere ontstaanshistorie. Die begint, hoe toepasselijk, bij het Verzetsmuseum, waar Köhler vrijwilliger was.
“Daar dacht ik erover dat er eigenlijk helemaal geen moderne spellen zijn over het Nederlandse Verzet”, legt Köhler uit. “Er waren stripboeken, films, andere boeken. Tsja, dacht ik toen, dan moet ik maar zo’n spel gaan maken.”
Op dat moment had Köhler al zijn eerste voorzichtige eerste stapjes gezet als beginnend spelontwerper, maar met dit nieuwe thema in zijn achterhoofd werd alles aan de kant gezet. “Ik ben toen eens gaan kijken naar welke spellen en welke mechanismen ik wel leuk vond. Ik speelde toen vrij veel Dead of Winter. Ja, dat is in de basis een zombiespel, maar in feite staan de mensen centraal. En zo ben ik mijn spel gaan opbouwen: met Duitsers en politieagenten die gevaren kunnen vormen en allerlei andere dingen die op de achtergrond spelen.”
In de serie The Making of… gaat Speloptafel op zoek naar het verhaal achter een spel. Hoe is het tot stand gekomen? Wat is het idee? Hoe lang duurde het proces en wat komt er allemaal bij kijken. Het zorgt voor een aantal interessante verhalen met makers of een proces, dat soms jaren in beslag neemt.
Focus op geweldloos verzet
Van daaruit ontstond het ene na het andere prototype, waarbij ook steeds een deel van de regels werd vervangen of domweg overboord gegooid. “Toen ging het nog om wapens en kon een kind lopen met een sluipschuttersgeweer. Een heel ander idee dus. Dat is vrij snel aangepast.”
“Ik wilde dat de focus op het geweldloze verzet kwam te liggen. Denk dan bijvoorbeeld aan onderduikers of voedselbonnen en dat soort dingen. Dus op een van de eerste bonnen had je plekken waar je onderduikers kon onderbrengen enzovoort. Sommige dingen uit die eerste prototype zie je nog echt terug in het uiteindelijke spel.”
Voor de duidelijkheid pakt Marcel er een van de allereerste prototypes bij. Veel meer dan wat karton, streepjes en vakjes is het op dat moment ook nog niet. Later verschijnt er ook de eerste artwork op het bord en beginnen bepaalde contouren zichtbaar te worden.
Op zoek naar nabestaanden
Tijdens een invaldienst bij het NIOD, het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie raakt Köhler aan de praat met wat medewerkers. Tijdens die gesprekken peilt hij of het mogelijk zou zijn om de personages in het spel te vernoemen naar mensen die echt in het verzet hebben gezeten. En dat leverde wel wat positieve reacties op.
Het zorgde ervoor dat de ontwikkeling van het spel in een nieuwe fase kwam: de zoektocht naar nabestaanden in de hoop dat ze toestemming zouden geven voor het tot leven brengen van deze verzetsmensen. “Ik wilde het liefst mensen van verschillende leeftijden, uit verschillende delen van Nederland. Dat het echt wel voelde alsof je je met één van de mensen verbonden kon voelen.”
Die zoektocht, die onder meer liep via LinkedIN en krantenarchieven bracht Köhler in contact met tal van nabestaanden, omdat vrijwel alle verzetsmensen inmiddels zijn overleden. “Dat zijn wel bijzondere mailtjes die dan over een weer worden gestuurd”, lacht Köhler. “Uiteindelijk spreek je dan met mensen over dat je een spel aan het maken bent, waarbij je mensen leert over hoe het is om in het verzet te zitten. En dat is me eigenlijk ook wel gelukt, want iedereen gaf toestemming.”
De bekende verzetsman die in het verhaal voorkomt is bijvoorbeeld Anton de Krom. “Dat was niet zo moeilijk, nee”, gaat Köhler verder. “Daarvoor heb ik de Anton de Krom Stichting benaderd. Dat moest wel nog besproken worden, maar ook daar kwam toestemming voor.”
In Nederlands Verzet: Oranje zal Overwinnen speelt iedere speler een lid van het geweldloze verzet. Bepaalde doelen moeten op scenario-basis worden voltooid. Daarbij kan een speler een van zijn of haar drie kaarten spelen, waarmee men kan lopen. Daarbij komen ook de bezetters aan de beurt en kan de speler voor bepaalde dilemma’s worden gesteld, die ook weer invloed hebben op het spel.
Reacties
Enkele jaren later is het spel uitgekomen en de reacties waren lovend, vooral over het thematische aspect van het spel. “Ik vond het af en toe wel wat moeilijk om te geloven dat men zo positief was”, glimlacht Köhler. “Zouden ze het echt wel zo goed vinden? Kijk, ik ben er ook van overtuigd dat het een goed spel is, maar deze reacties had ik ook niet verwacht.”
Inmiddels is de herdruk af en zijn er kleine aanpassingen gemaakt. Opnieuw. “Ja het spel was toch iets te lang en bij de herdruk hebben we de lengte teruggebracht met ongeveer de helft. Dat was namelijk het grootste kritiekpunt. Maar inmiddels heeft het spel een 8,1 op Board Game Geek en ik ken weinig andere Nederlandse spellen die het zo goed hebben gedaan.”
Köhler bracht het spel uit in eigen beheer en is nu de baas van Liberation Game Design en heeft hij een fulltime baan in de spellenwereld. Ook Distilled bracht hij uit in het Nederlands en er moet op niet al te lange termijn ook een tweede titel gaan volgen. Köhler: “Voorlopig heb ik nog veel afspraken en ben ik vooral aan het uitbouwen en plannen. We zijn ook bezig met een versimpelde versie van Oranje zal Ovewinnen. Daarover zouden we later dit jaar misschien meer kunnen vertellen.”
